Saturday 18 January 2014

JAMBAR HATA DONGAN TU ULAON ADAT 1. Taringot tu raja parhata

JAMBAR HATA
DONGAN TU ULAON ADAT
I. Siparrohahonon ni panjaha.
Angka na porlu siparrohahonon ni angka
Dongan na naeng mamangke buku on songon
Donganna laho tu ulaon adat.
1. Taringot tu raja parhata
                Di sude adat na balga (marhata sinamot, marunjuk, mangadathon/mangadati, mangompoi jabu, mamestahon tambak ni ompu dohot angka na asing dope), sai jolo dibahen protokol ni hasuhutan do rapot na jempek dohot dongan saluhutna laho manotophon ise sian nasida na gabe parhata, tarsongon on ma pangkataion disi:
                Protokol ni hasuhutan mamungka: Hamu angka hahadoli dohot anggidolinami, ia di hita pomparan ni ompu.....nungga tahasomalhon, molo masa dihami pomparan ni Ompunta ulaon songon na taadopi sadari on, ba hamu hahadoli manang anggi doli ma na gabe raja Parhata. Nuaeng pe, ba mardos ni tahi ma hamu hahadoli dohot anggidolinami manang na ise sian bahenonmuna na gabe raja parhata sian hamu. Botima.
                Alus sian hahadoli: I do tutu anggidoli, toho do na nidokmi. Jadi ala hami do na baru on gabe raja Parhata di ulaonmuna parpudi, ba ianggo sadari on sain anggidolinta ma na gabe raja Parhata. Botima.
                Hata sian anggi doli: Tutu do i, hahadoli na nidokmuna i, ba hami pe antong ndada manjua disi, rade do hami na gabe raja Parhata. (dung i didompakkon ma tu angka donganna saompu jala didok) Nungga sude hita mambege hata i. Jadi nuaeng, ba ise ma sian hita na gabe parhata?
                (Noot: Sai tar na ummalo marhata ma dipillit nasida gabe raja parhata)
                Molo sidua hasuhuton do ulaon i, songon di pesta unjuk rupami, baduansa ma hasuhuton i (parboru dohot paranak) masibahen rapot na be songon na di ginjang i, laho manotophon raja parhata be.
2. Taringot tu na mandok umpasa.
a.       Molo naeng mandok umpasa iba sai jumolo ma nidok: “ Sai dilehon Tuhanta Pardenggan basa i ma di hamu songon na nidok ni umpasa on”.
b.      Ise do na patut mandok umpasa pasupasu?
Somalna najolo holan hulahula do sidok angka umpasa pasu-pasu tu parboruonna, natoras tu ianakkonna, haha tu angka anggina, jadi ndang boi boru mandok umpasa pasupasu tu hulahulana. Alai molo porlu boi do, asal manjalo dilapik hata na jala didok: “ Santabi di hulahula nami, ndada na naeng ma masumasu hami rajanami ia hudok pe angka umpasa annon, songon tangiang pangidoan nami do i tu Amanta Debata”. Dung i boi ma dohononna angka umpasa i.
      Alai ndada pola lapihon hata ianggo di tingki na mandok angka umpasa na mardomu tu na mangampu do, rupani:
           Turtu ma ninna anduhur, tio ninna lote;
           Angka paspasumuna i sai unang muba unang mose.
c.  Ingkon maratur do dohonon angka umpasa i.
     Molo torop do angka umpasa nanaeng dohonon, ingkon jagaon do asa maratur parjojor ni angka umpasa i hinatahon.
                Andor hadumpang togutogu ni lomu;         
                Sai sarimatua ma hamu sahat tu na mangiringngiring pahompu.
Dung i niudut dohot umpasa:
                Giringgiring gostagosta;
                Sai tibu ma hamu mangiringngiring jala mangompaompa.
Ndang denggan be parjojorna molo songon i nidok.           
                Tar songon na di toru on ma binahen parjojor ni angka umpasa i tu na baru marbagas :
1.  Umpasa asa togu parsaripeon nasida :
                Bagot na mararirangdi toruna panggongonan,
                Badanmuna ma na so ra sirang, tondimuna masigomgoman.
2. Umpasa hagabeon :                                              
                Bintang ma na rumiris tu ombun na sumorop;
                Anak pe dihamu sai riris, boru pe antong torop.
3. Umpasa asa maradong :
                Urat ni nangka ma tu urat ni hotang;
                Ba tudia pe hamu mangalangka, ba sai disi ma hamu dapotan pansamotan.
4. Umpasa asa sai didongani Tuhanta nasida :
                Eme sitambatua parlinggoman ni siborok;
                Dilehon Tuhanta ma di hamu tua jala sai hot ma hamu diparorot.
5. Umpasa panutup :
                Sahatsahat ni solu sahat ma tu bontean;
                Sahat ma hamu leleng mangolu, sahat tu parhorasan dohot tu panggabean.
Jadi songon i ma nian bahenon, parjojor ni angka umpasa i.
d. Tarjotjot do ni dok tu hulahula hata pangidoan: “Sai manumpak ma tondimu manuai sahalamu di hami parboruonmuna”. Ianggo najolo tutu nungga sae i jala nungga uli dohonon, alai ianggo nuaeng nungga tatanda jala taboto Tuhanta sambing do silehon tua. Ala ni i naeng ma tambaanta i jala dohononta: “Sai manumpak ma tondimu manuai sahalamu marhite tangiangmuna mangido pasupasu sian Tuhanta di hami parboruon muna!”
                Angkup ni i somal do sai tadok di parhataan adat “Ompunta Debata”. Tapauba ma i jala tadok: Amanta Debata Jahowa”, asa sanggam ugamonta.
3. Unang sai partahanton na binotom.
                Di tingki na marhata sinamot, parjambaran dohot na suman tusi, jotjot do niida dongan sai marpartahanhon na binotona manang na masa di luatna.
Sala do i tu tingki saonari on. Angka on ma siingoton taringot tusi:
a. Holong do ondolan (dasar) ni adatta na uli i.
b. Ndang adong be hita na umboto tangkas dia do na asli 100% sian angka adatta i. Ala ni i sai masipaunean ma.
c. Solup na didapot do, parsuhathononhon. Lapatanna : Hasomalan na diinganan ni parpestaan i do sitiroun.
4. Sai ingot ma hita di poda Dalihon Na Tolu ni angka ompunta sijolojolo tubu i, i ma :
a. Manat mardongan tubu
b. Elek marboru, dohot
c. Somba mahulahula.
d.  Tong ma iba hormat (sopan) mangkatai, jala unang maormus/hisaphu di sipanganon. Taringot ma angka poda dohot tona ni angka ompunta najolo taringot tusi, i ma :
1)      Pangkuling hasesega, papangan hasisirang.
2)      Ndada ala ni godang na umbahen na didapothon, ndada ala ni otikna umbahen na tininggalhon
3)      Hata mamunjung hata lalaen, hata torop sabungan ni hata.
4)      Tuat Siputi, Nangkok Sideak;
Ia i na umuli, i ma tarpareak.
        5)   Niarit lili mambahen pambaba;
              Jolo nidilat bibir asa nidok hata.
5. Siingoton di tingki na pasahathon dohot mangkatahon tudutudu ni sipanganon, manang di tingki na pasahathon upaupa :
                Ingkon tiopon ni na pasahathon dohot na mangkatahon i do topi ni pinggan, sambong manang talam inganan ni tudutudu ni sipanganon i jala songon i do nang bahenon ni na manjalo i. Umbahen na binahen songon i asa tutu dilehon na mangalehon na nilehonna i jala dijalo na manjalo na nilehon tu ibana. Ai taingot ma : Tung sura barang i, tontu tatiop do barang i laho mangalehon jala tiopon ni na manjalo i barang i laho manjalo.
6. Marende dohot martangiang
                Molo hita di hasuhuton di sada ulaon sai unang lupa hita mamungka ulaon i marhitehite ende dohot tangiang, laos songon i mangunjungi ulaon i marhite-hite ende dohot tangiang (na niudutan dohot tangiang na pinodahon ni Tuhanta : (Ale Amanami d.u) jala tutup dohot hata pasu-pasu sian Tuhanta.
(Noot sian panurat : mangihuthon haporseaonku, nang so “parhalado ni huria”, boi do ganup natuatua mangunjungi tangiangna dohot hata pasupasu: “Sai didongani asi ni roha ni Tuhanta Jesus Kristus dohot holong ni roha ni Debata Amanta dohot parsaoran ni Tondi Parbadia mahita sudena”, molo toho so adong pangula ni huria disi).


No comments: