JAMBAR HATA
DONGAN TU ULAON ADAT
I. Siparrohahonon ni
panjaha.
Angka na porlu siparrohahonon ni angka
Dongan na naeng mamangke buku on songon
Donganna laho tu ulaon adat.
1. Taringot tu raja
parhata
Di sude adat na balga
(marhata sinamot, marunjuk, mangadathon/mangadati, mangompoi jabu, mamestahon
tambak ni ompu dohot angka na asing dope), sai jolo dibahen protokol ni
hasuhutan do rapot na jempek dohot dongan saluhutna laho manotophon ise sian
nasida na gabe parhata, tarsongon on ma pangkataion disi:
Protokol
ni hasuhutan mamungka: Hamu angka hahadoli dohot anggidolinami, ia di
hita pomparan ni ompu.....nungga tahasomalhon, molo masa dihami pomparan ni
Ompunta ulaon songon na taadopi sadari on, ba hamu hahadoli manang anggi doli
ma na gabe raja Parhata. Nuaeng pe, ba mardos ni tahi ma hamu hahadoli dohot
anggidolinami manang na ise sian bahenonmuna na gabe raja parhata sian hamu.
Botima.
Alus
sian hahadoli: I do tutu anggidoli, toho do na nidokmi. Jadi ala hami
do na baru on gabe raja Parhata di ulaonmuna parpudi, ba ianggo sadari on sain
anggidolinta ma na gabe raja Parhata. Botima.
Hata
sian anggi doli: Tutu do i, hahadoli na nidokmuna i, ba hami pe antong
ndada manjua disi, rade do hami na gabe raja Parhata. (dung i didompakkon ma tu
angka donganna saompu jala didok) Nungga sude hita mambege hata i. Jadi nuaeng,
ba ise ma sian hita na gabe parhata?
(Noot:
Sai tar na ummalo marhata ma dipillit nasida gabe raja parhata)
Molo
sidua hasuhuton do ulaon i, songon di pesta unjuk rupami, baduansa ma
hasuhuton i (parboru dohot paranak) masibahen rapot na be songon na di ginjang
i, laho manotophon raja parhata be.
2. Taringot tu na
mandok umpasa.
a.
Molo naeng mandok umpasa iba sai jumolo ma
nidok: “ Sai dilehon Tuhanta Pardenggan basa i ma di hamu songon na nidok ni
umpasa on”.
b.
Ise do na patut mandok umpasa pasupasu?
Somalna najolo holan hulahula do sidok angka umpasa pasu-pasu tu
parboruonna, natoras tu ianakkonna, haha tu angka anggina, jadi ndang boi boru
mandok umpasa pasupasu tu hulahulana. Alai molo porlu boi do, asal manjalo
dilapik hata na jala didok: “ Santabi di hulahula nami, ndada na naeng ma
masumasu hami rajanami ia hudok pe angka umpasa annon, songon tangiang
pangidoan nami do i tu Amanta Debata”. Dung i boi ma dohononna angka umpasa i.
Alai ndada pola lapihon hata
ianggo di tingki na mandok angka umpasa na mardomu tu na mangampu do, rupani:
Turtu ma ninna anduhur, tio ninna
lote;
Angka paspasumuna i sai
unang muba unang mose.
c. Ingkon maratur do dohonon angka umpasa i.
Molo torop do angka umpasa nanaeng dohonon, ingkon jagaon do asa maratur
parjojor ni angka umpasa i hinatahon.
Andor hadumpang togutogu ni lomu;
Sai
sarimatua ma hamu sahat tu na mangiringngiring pahompu.
Dung i niudut dohot umpasa:
Giringgiring
gostagosta;
Sai
tibu ma hamu mangiringngiring jala mangompaompa.
Ndang denggan be
parjojorna molo songon i nidok.
Tar
songon na di toru on ma binahen parjojor ni angka umpasa i tu na baru marbagas
:
1.
Umpasa asa togu parsaripeon nasida :
Bagot
na mararirangdi toruna panggongonan,
Badanmuna
ma na so ra sirang, tondimuna masigomgoman.
2. Umpasa
hagabeon :
Bintang
ma na rumiris tu ombun na sumorop;
Anak
pe dihamu sai riris, boru pe antong torop.
3. Umpasa asa maradong :
Urat
ni nangka ma tu urat ni hotang;
Ba
tudia pe hamu mangalangka, ba sai disi ma hamu dapotan pansamotan.
4. Umpasa asa sai didongani Tuhanta nasida
:
Eme
sitambatua parlinggoman ni siborok;
Dilehon
Tuhanta ma di hamu tua jala sai hot ma hamu diparorot.
5. Umpasa panutup :
Sahatsahat
ni solu sahat ma tu bontean;
Sahat
ma hamu leleng mangolu, sahat tu parhorasan dohot tu panggabean.
Jadi songon i ma nian bahenon, parjojor ni
angka umpasa i.
d. Tarjotjot do ni dok tu
hulahula hata pangidoan: “Sai manumpak ma tondimu manuai sahalamu di hami
parboruonmuna”. Ianggo najolo tutu nungga sae i jala nungga uli dohonon, alai
ianggo nuaeng nungga tatanda jala taboto Tuhanta sambing do silehon tua. Ala ni
i naeng ma tambaanta i jala dohononta: “Sai manumpak ma tondimu manuai sahalamu
marhite tangiangmuna mangido pasupasu sian Tuhanta di hami parboruon muna!”
Angkup
ni i somal do sai tadok di parhataan adat “Ompunta Debata”. Tapauba ma i jala
tadok: Amanta Debata Jahowa”, asa sanggam ugamonta.
3. Unang sai
partahanton na binotom.
Di
tingki na marhata sinamot, parjambaran dohot na suman tusi, jotjot do niida
dongan sai marpartahanhon na binotona manang na masa di luatna.
Sala do i tu tingki saonari on. Angka on ma siingoton
taringot tusi:
a. Holong do ondolan (dasar) ni adatta na uli i.
b. Ndang adong be hita na umboto tangkas dia do na asli 100%
sian angka adatta i. Ala ni i sai masipaunean ma.
c. Solup na didapot do, parsuhathononhon. Lapatanna :
Hasomalan na diinganan ni parpestaan i do sitiroun.
4. Sai ingot ma hita
di poda Dalihon Na Tolu ni angka ompunta sijolojolo tubu i, i ma :
a. Manat mardongan tubu
b. Elek marboru, dohot
c. Somba mahulahula.
d. Tong ma iba hormat
(sopan) mangkatai, jala unang maormus/hisaphu di sipanganon. Taringot ma angka
poda dohot tona ni angka ompunta najolo taringot tusi, i ma :
1)
Pangkuling hasesega, papangan hasisirang.
2)
Ndada ala ni godang na umbahen na didapothon,
ndada ala ni otikna umbahen na tininggalhon
3)
Hata mamunjung hata lalaen, hata torop sabungan
ni hata.
4)
Tuat Siputi, Nangkok Sideak;
Ia i na umuli, i ma tarpareak.
5) Niarit lili mambahen pambaba;
Jolo
nidilat bibir asa nidok hata.
5. Siingoton di
tingki na pasahathon dohot mangkatahon tudutudu ni sipanganon, manang di tingki
na pasahathon upaupa :
Ingkon
tiopon ni na pasahathon dohot na mangkatahon i do topi ni pinggan, sambong
manang talam inganan ni tudutudu ni sipanganon i jala songon i do nang bahenon
ni na manjalo i. Umbahen na binahen songon i asa tutu dilehon na mangalehon na
nilehonna i jala dijalo na manjalo na nilehon tu ibana. Ai taingot ma : Tung
sura barang i, tontu tatiop do barang i laho mangalehon jala tiopon ni na
manjalo i barang i laho manjalo.
6. Marende dohot
martangiang
Molo
hita di hasuhuton di sada ulaon sai unang lupa hita mamungka ulaon i
marhitehite ende dohot tangiang, laos songon i mangunjungi ulaon i marhite-hite
ende dohot tangiang (na niudutan dohot tangiang na pinodahon ni Tuhanta : (Ale
Amanami d.u) jala tutup dohot hata pasu-pasu sian Tuhanta.
(Noot sian panurat : mangihuthon haporseaonku, nang so
“parhalado ni huria”, boi do ganup natuatua mangunjungi tangiangna dohot hata
pasupasu: “Sai didongani asi ni roha ni Tuhanta Jesus Kristus dohot holong ni
roha ni Debata Amanta dohot parsaoran ni Tondi Parbadia mahita sudena”, molo
toho so adong pangula ni huria disi).